(Enerji IQ – 16.1.2025) Elektrik piyasası kapasite mekanizması, EPDK tarafından 3 Ocak 2025 tarihinde yapılan yönetmelik değişikliği ve sonrasında TEİAŞ tarafından yayınlanan nihai santral listesi ile yeni yıla değişen yapısıyla başladı.
Yönetmelik değişikliğiyle, daha önce ithal kömür ve doğal gaz yakıtlı santrallere, yerli üretilen kaynakları kullandıkları oranda yapılan ödemeler kaldırıldı.
Ayrıca, her bir kaynak türü için yapılacak ödemelere tahsis edilecek bütçe oranı da %25’ten %50’ye yükseltildi. Böylece, her fatura dönemi için kaynak bazında yapılacak sabit ödemelere ayrılacak bütçe miktarı yükseltildi.
Bir diğer önemli değişiklik de fatura dönemi bazında yerli kaynaklara öncelik verilerek ödenecek değişken miktarın oranındaki değişiklik oldu. Yapılan değişiklikle, fatura dönemindeki bütçenin %75’i yerine %50’si yerli kaynaklara öncelik verilerek hesaplanacak ve ödenecek.
Bu oransal değişiklikle, kapasite mekanizmasında sabit ve değişken bütçe tahsisi, yeniden 2024 yılı öncesinde olduğu gibi %50’şer payla eşit hale getirildi.
Kapasite mekanizması ödemelerinde daha önce %50’şer payla eşit dağıtılan değişken ve sabit tutarların dengesi, 2024 yılı için %25 sabit + %75 değişken olacak şekilde değiştirilmişti. Bu da kapasite mekanizması ödemelerindeki dengenin, ortaya çıkış felsefesinin tersine olacak şekilde operasyonel taraf lehine değişmesine neden olmuştu.
2025 yılında, kapasite mekanizmasına tahsis edilen 17.5 milyar TL bütçenin %50’si, kurulu güç ve kapasite kullanım oranı çerçevesinde tüm santrallere bölüştürülecek. Kalan %50 bütçe ise yerli kömür kullanan santraller önceliklendirilerek tahsis edilecek.
Yönetmelikte yapılan değişiklikle, 10’uncu maddede yer alan ve ithal kömür santralleri ile doğal gaz santrallerinin, yerli üretilen kaynakları kullanmaları halinde kapasite mekanizmasından ödeme almalarını düzenleyen fıkralar da metinden çıkarıldı.
Kapasite mekanizmasında, her ne kadar ana çerçeve yönetmelikle çizilse de uygulama için EPDK’nın kurul kararları belirleyici oluyor. Yönetmeliğin 11’inci maddesi uyarınca, kapasite ödemelerinin hesaplanmasında dikkate alınan sabit maliyet bileşeni, değişken maliyet bileşeni, sabit ve değişken maliyet bileşenlerinin güncellenmesine ilişkin hükümler ile kapasite kullanım oranı, her kaynak türü için ayrı ayrı olmak üzere kurul kararı ile belirleniyor.
Ani değişiklikler elektrik üreticilerinin planlama yapmasını engelliyor
Kapasite mekanizması mevzuatında, yıllık uygulama dönemi öncesinde yapılan değişikliklerin rutinleşmesi dikkat çekiyor. Ancak bu değişikliklerin sene başında aniden yapılması ve uygulamaya başlanması, kapasite mekanizmasıyla ilişkili elektrik üreticilerinin stratejik planlarını olumsuz etkiliyor.
Bu sene yapılan son değişiklikle de elektrik üreticilerinin yıl öncesinde yaptıkları 2025 gelir projeksiyonları tümüyle boşa çıkmış oldu.
Ani yapılan radikal mevzuat değişiklikleri, düzenleyici öngörülebilirliği zayıflatan unsurlar olarak görülüyor ve sektör çevrelerince eleştiriliyor.
Enerji IQ’nun abonelerine özel olarak haftalık yayımladığı Türkçe ve İngilizce piyasa raporları hakkında detaylı bilgi için sales@ceenenerji.com.tr adresinden iletişime geçebilirsiniz.